Hayvanlar hecelerle, sıradan insanlar kelimelerle, öncü insanlar kavramlarla düşünürler ve konuşurlar.

***

Din, dil, ırk; medeniyet, devlet, coğrafya ne olursa olsun insanlar ikiye ayrılırlar: değer üretenler, değer tüketenler. Bu iki grubun oranı asimetriktir, tüketici kesim kalabalık kitlelerden oluşurken üreten kesim ise içinde bulunulan topuma göre değişkenlik gösterse de parmakla sayılacak kadar azdır denilebilir.

Genelde İslâm toplumları, özelde Türkiye üzerinden değer üretimini ve tüketimini ele alacak olursak meramımı anlatmakta pek zorluk çekeceğimi sanmıyorum. Sezai Karakoç’un değimiyle Müslümanların sorunu fikir kıtlığı değil, fikir birliğinin yoksunluğudur. Özellikle son birkaç asırdır “Müslümanlar neden geriledi?” sorusu üzerinden binlerce yazı kaleme alınmıştır. İçlerinde çok değerli risaleler ve makaleler olmasına rağmen hemen hemen hepsi birbirine ikame olmaktan öte geçemeyen “teşhis” düzeyinde çalışmalardır. Çok azında tedaviye yönelik işaretlere rastlanmaktadır ancak bunların ise sunacakları reçeteleri yoktur, “ilaç şudur” diyerek kestirip atmaktadırlar. En genel manayla konulan teşhis, “İslâm’dan uzaklaşmak” iken sunulan tedavi ise “İslâm’a yaklaşmak”tır. Teşhis doğru, önerilen tedavi de doğru. Ancak yanlış olan veya eksik olan çok önemli bir şey göz ardı edilmektedir: reçete. Dağdaki çobandan akademideki hocaya kadar hemen hemen her Müslümanın teşhis ve tedavi cümlesi bundan ibarettir: İslâm’dan uzaklaşmak - İslâm’a yaklaşmak.

Tedavi için gerekli reçetenin yazılması, hazırlanması ve hastaya uygulanması için şu üç soruyu sormak zorundayız: İslâm’dan neden uzaklaşıldı, nasıl uzaklaşıldı, İslâm’a geri nasıl yaklaşılmalı? Son iki yüz yıldır yazılan külliyattan artık biliyor ve kabul ediyoruz, İslâm’dan uzaklaştığımız için bu duruma düştüğümüzü ve kurtulmak için de yine İslâm’a geri dönmemiz gerektiğini. Bu nedenle teşhise yönelik yazılacak her cümle tekrara düşmek olacağından bundan böyle bütün gayret ve enerjimizi tedavinin uygulanması için reçete arayışına yönlendirmemiz elzemdir.

...

İslâm’dan neden ve nasıl uzaklaştık?

Neden sorusuna verebileceğim henüz bir cevabım yok lakin nasıl sorusu için âcizane bulduğumu düşündüğün birkaç cevap üzerinden reçete arayışına katkıda bulunmaya çalışacağım.

...

Taassup, -özellikle düşünce ve fikirde- önümüzde dimdik ayakta duran devasa bir puttur. Putu kırmak bir yana onu gizleyen perdeyi açmayı düşünmek dahi affedilemez büyük suç ve günahtır. Oysaki taassup, insanı (ve toplumu) önce kibre çeker, sonra yokluğa sürükler. Medeniyetimiz bu şekilde İslâm’dan uzaklaşmakta ve yokluğa sürüklenmektedir. Bu nedenle hastalıklı bünyemize acilen uygulanması gereken tedavi, zihin dünyamızı uyuşturup bağışıklık sistemimizi zayıflatarak zehirli fikirlere karşı bizi dirençsiz kılan taassup mikrobunu bir an önce kanımızdan temizlemek olmalıdır.

Tarih, elbette medeniyetleri diri tutan köklerdir. Lakin köklerin yaşayabilmesi ve sert rüzgârlara dayanabilmesi için gövdenin de canlı ve diri olması gerekir. Gövde, göklere uzatacak yeni sürgünler vermezse hastalıklı dalları çoğalarak kurtçuklar üretir ve köklere doğru çürümeyi başlatır. Taassup, bu kurtçukların ana rahmidir ve hastalıklı dalların gövdesindedir. Bundan kurtulmak ve ağacı yeniden diriltmek için hastalıklı dalların kesilip atılması ve yeni sürgünler için yol açılması gerekir.

Tarih taassubumuz nedir? Ecdadımızı, özellikle Osmanlı tarihimizi kusursuz olarak okumak ve insanlara kusursuz bir toplum örneği gibi sunmaya çalışmaktır. Bir tarihçi değilim, bu nedenle Osmanlı’nın şu şu kusurları vardı diye ayrıntılı tarih analizi yapacak ilmim olmadığı gibi bunun için dirayetim de yok. Ancak şu cümleyi kurmak için kendimi oldukça cesur ve dertli buluyorum: Tarihe getirilen eleştirilere karşı “toz kondurmaz” bir yaklaşımla tutum sergileyerek kulak tıkamak “tarih bağnazlığıdır”. Bu bağnazlık, sadece ve sadece ecdadımızın bakiyesinden değer tükettirmekten başka bir işe yaramamaktadır.